W polskim prawie administracyjnym istnieją dwa główne nadzwyczajne tryby wzruszania ostatecznych decyzji administracyjnych w sprawach budowlanych: wznowienie postępowania oraz stwierdzenie nieważności decyzji. Oba te instrumenty służą ochronie praworządności i interesów stron, umożliwiając ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją ostateczną, jeśli wystąpiły określone w przepisach okoliczności. Wznowienie postępowania administracyjnego reguluje art. 145 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego (k.p.a.). Zgodnie z tym przepisem, postępowanie można wznowić, jeśli: dowody, na których oparto decyzję, okazały się fałszywe; decyzja została wydana w wyniku przestępstwa; decyzję wydał pracownik lub organ podlegający wyłączeniu; strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu; ujawniły się nowe istotne okoliczności lub dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nieznane organowi; decyzja została wydana bez wymaganego stanowiska innego organu; zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte odmiennie przez właściwy organ lub sąd; lub decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które następnie uchylono lub zmieniono. W sprawach budowlanych najczęściej podstawą wznowienia jest brak udziału strony w postępowaniu (np. właściciela sąsiedniej nieruchomości) lub pojawienie się nowych okoliczności istotnych dla sprawy. Orzecznictwo sądów administracyjnych, jak np. wyrok WSA w Kielcach z 2006 r. (sygn. II SA/Ke 391/06), potwierdza, że nieprawidłowe zawiadomienie strony o postępowaniu o pozwolenie na budowę może stanowić podstawę do wznowienia postępowania.
Wniosek o wznowienie postępowania składa się do organu, który wydał decyzję w ostatniej instancji, w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia. Organ najpierw rozstrzyga, czy istnieją przesłanki do wznowienia, a jeśli tak – przeprowadza postępowanie i wydaje nowe rozstrzygnięcie w sprawie. Wznowienie postępowania może prowadzić do uchylenia wcześniejszej decyzji, jej zmiany lub utrzymania w mocy.
Drugim trybem nadzwyczajnym jest stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej, uregulowane w art. 156 § 1 k.p.a. Stwierdza się nieważność decyzji, która została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, dotyczy sprawy już rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, została skierowana do osoby niebędącej stroną, była niewykonalna w dniu wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, wywołałaby czyn zagrożony karą lub zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. Jednak po upływie 10 lat od doręczenia lub ogłoszenia decyzji nie stwierdza się już jej nieważności, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne (art. 156 § 2 k.p.a.).
W sprawach budowlanych stwierdzenie nieważności decyzji o pozwoleniu na budowę lub jej wznowienie ma poważne konsekwencje praktyczne. Zgodnie z art. 37 Prawa budowlanego, pozwolenie na budowę wygasa, jeśli budowa nie została rozpoczęta w ciągu 3 lat od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna, lub jeśli budowę przerwano na ponad 3 lata. Jeżeli decyzja o pozwoleniu na budowę zostanie wzruszona (uchylona lub stwierdzona jej nieważność), rozpoczęcie lub wznowienie robót budowlanych jest możliwe dopiero po uzyskaniu nowej decyzji o pozwoleniu na budowę. W przeciwnym razie prowadzenie robót traktowane jest jako samowola budowlana.
Orzecznictwo sądów administracyjnych dopuszcza możliwość stwierdzenia nieważności części decyzji, jeśli tylko ta część zawiera wady z art. 156 § 1 k.p.a., które nie wpływają na pozostałą część rozstrzygnięcia (wyrok NSA z 23 stycznia 2003 r., III RN 3/02). Jednakże, jak wynika z utrwalonej linii orzeczniczej (np. wyrok NSA z 21 stycznia 1988 r., IV SA 859/87), jest to możliwe tylko wtedy, gdy rozstrzygnięcie decyzji składa się z kilku elementów, z których każdy mógłby być przedmiotem osobnej decyzji. Wszczęcie postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje z urzędu lub na wniosek strony, a organem właściwym jest organ wyższego stopnia względem organu, który wydał decyzję. W trakcie postępowania organ może wstrzymać wykonanie decyzji, jeśli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta wadą nieważności.
W praktyce, zarówno inwestorzy, jak i właściciele sąsiednich nieruchomości powinni zwracać szczególną uwagę na prawidłowość postępowania administracyjnego w sprawach budowlanych. Inwestorzy powinni upewnić się, że wszystkie strony zostały prawidłowo zawiadomione, a pozwolenie na budowę jest ważne i nie wygasło. Sąsiedzi powinni natomiast monitorować, czy zostali prawidłowo zawiadomieni i w razie potrzeby składać wnioski o wznowienie postępowania w terminie miesiąca od powzięcia wiadomości o podstawie wznowienia. Znajomość tych procedur pozwala uniknąć poważnych konsekwencji prawnych, takich jak konieczność rozbiórki obiektu czy uznanie robót za samowolę budowlaną.
Podsumowując, instytucje wznowienia postępowania oraz stwierdzenia nieważności decyzji stanowią istotne gwarancje ochrony praworządności w sprawach budowlanych, ale ich stosowanie wymaga ścisłego przestrzegania przepisów i terminów oraz znajomości orzecznictwa sądowego.
MASZ PYTANIA LUB WĄTPLIWOŚCI? ZADZWOŃ LUB ZOSTAW SWÓJ NUMER!
+48 696 097 787
Oferujemy możliwość konsultacji on-line oraz porad prawnych przez internet, dostosowując się do Państwa potrzeb i preferencji.
Skontaktuj się z nami, aby wspólnie dobrać odpowiedni termin porady on-line, dostosowany do Państwa wymagań i wygody.
